خراب مي‌كنم، پس هستم
معرفي و دانلود كتاب : سنگفرش هر خيابان از طلاست
آگوست 10, 2012هر‌كس به اندازه اهداف خود ثروتمند است
آگوست 10, 2012براي وندال فرقي نمي‌كند كه چه چيزي را خراب كند؛ روي ديوارهاي شهر، شعر عاشقانه بنويسد يا تابلوهاي راهنمايي و رانندگي را خط‌خطي كند و بيرون از شهر هم همين‌طور؛ به خيالش اگر با اسپري و رنگ روي صخره‌هاي كنار جاده اسمش را بنويسد براي هميشه در تاريخ ثبت خواهد شد.
ونداليسم يا تخريب اموال عمومي، ارتباط مستقيمي با حس دروني افراد دارد؛ احساس دروني اجحاف، ناكامي و نارضايتي باعث ايجاد حس انتقامجويي شده و با فراهم‌شدن كوچك‌ترين شرايط لازم خود را در قالب شكستن شيشه اتوبوس، تلفن عمومي و نقاشي و كندن در و ديوار شهر نشان مي‌دهد.
اين آسيب اجتماعي زماني پا به عرصه وجود گذاشت كه دولت به معناي مدرن آن به‌وجود آمد، به همين دليل در دوره‌هاي تاريخي بنا به ماهيت ساختارها، سازمان‌ها، نهادها و روابط اجتماعي اشكال مختلفي از كجروي‌ها و ناهنجاري‌هاي اجتماعي در جوامع به‌وجود آمده است.
ونداليسم عمل آگاهانه و ارادي به قصد صدمه‌زدن يا خراب كردن چيزي كه متعلق به شخص ديگري است معنا مي‌شود. اين انحراف اجتماعي از هر كسي امكان دارد كه سر بزند ولي جوانان بيشتر از ديگران از اين روش براي بيان ناراحتي و شكست خود استفاده مي‌كنند.
اين عمل اگر چه آگاهانه و عمدي انجام مي‌شود اما در آن نفع شخصي و جمعي وجود ندارد و در شكل كلان آن و در سطح جامعه خصلت تكرارشونده دارد. همچنين خصلتي خصمانه و كينه‌توزانه دارد كه ممكن است در ضمير ناخودآگاه مستتر باشد. به عبارت بهتر ونداليسم نوعي واكنش در قبال اجحاف‌ها، فشارها و درماندگي‌هاست.
در مورد ونداليسم و روند آن در سال‌هاي اخير تحقيقات منسجم و زيادي انجام نشده است.
در نشست آسيب‌هاي اجتماعي در تهران عقيل دغاقله، نگاهي فراتحليلي به چند آسيب اجتماعي انداخت كه يكي از آنها مربوط به ونداليسم مي‌شود. در بازه زماني 1376 تا 1386 در مجموع 8پژوهش انجام شده كه 5 پژوهش به سفارش كارفرما و 3 پژوهش براي پايان نامه دانشجويي است.
در اين تحقيق پس از جمع‌آوري داده‌ها، توصيف و طبقه‌بندي پژوهش‌هاي انجام‌شده و تجزيه و تحليل آماري يافته‌ها، به مصاحبه با صاحب‌نظران و كارشناسان آسيب‌ها پرداخته‌اند تا تحليلي از روند مسائل مورد بررسي طي 10 سال اخير ارائه شود.
در اين پژوهش‌ها به‌صورت مشخص معلوم شد كه آمار سازمان يافته‌اي از روند ونداليسم در تهران وجود ندارد و هر سازمان به‌صورت جسته و گريخته تحقيقاتي را انجام داده است. به همين دليل نمي‌توان آمار دقيقي را از سال‌هاي مختلف ارائه كرد.
براساس8 تحقيق ذكر شده، روند ونداليسم در ناوگان اتوبوسراني به اين قرار است كه در سال 74 سازمان اتوبوسراني براي تخريب وندال‌ها 23ميليون تومان و در سال 86 حدود 300ميليون تومان هزينه كرده است. در شركت راه آهن فقط تعداد شيشه‌هاي شكسته شده در قطارها شمارش شده است. در سال 77 حدود 2 هزار شيشه و در سال 86 حدود 2هزار و 500 شيشه شكسته شده است. ونداليسم در مخابرات نيز در حد تعداد كيوسك‌هاي تلفن ثبت شده است. در سال 75، 3 هزار كيوسك و در سال 87، 3هزار52 كيوسك تخريب شده است. درسال 86 نيز مجموعاً 13هزار و 633 مورد كيوسك تلفن تخريب يا سرقت شده است كه شامل 120 دستگاه كامل و 11 هزار گوشي است.
در مورد ميزان خسارت به ميادين ورزشي، گزارشي سالانه و يا موردي وجود ندارد. فقط در تحقيقي به دست آمده است كه 1/5 درصد تماشاگران درصورت اشتباه داور، عصباني شده اشيايي به درون زمين پرتاب مي‌كنند و اگر جمعيت حاضر در استاديوم را 50 هزارنفر فرض كنيم، مي‌توان پيش‌بيني كرد كه حدود 2500 نفر اقدام به پرتاب اشياء به زمين بازي مي‌كنند كه اين رقم بسيار بالا و قابل توجه است.
در حوزه زيباسازي شهري، آمار دسته بندي شده مشخصي وجود ندارد ولي فقط در سال 86 حدود 2 ميليارد تومان براي پاك كردن و ترميم خسارت‌هاي ناشي از شعارنويسي و خط خطي كردن ديوارها و 300 ميليون تومان براي ترميم مبلمان شهري از جمله سطل‌هاي زباله يا وسايل ورزشي پارك‌ها هزينه شده است.
بخشي از گزارش‌‌ها به ونداليسم در مدارس اشاره شده است اما از آنجايي كه امكان دسترسي به يافته‌هاي عيني و واقعي ميسر نشده است، براساس اين تحقيق مشخص شده كه 10 درصد دانش‌آموزان دبيرستاني گرايش به رفتارهاي ونداليستي دارند و 22 درصد دانش‌آموزان نيز ميزان وقوع رفتارهاي ونداليستي را در مدارس زياد ارزيابي كرده‌اند.
براساس نتايج اين تحقيق، در سال‌هاي گذشته گزارش‌هاي سالانه يا موردي از اينكه چقدر در سال خسارت در ميادين ورزشي، اداره پست، سطح شهر و مدارس وارد شده وجود ندارد.
بررسي سيستماتيك پژوهش‌هاي 10 سال اخير ايرادهاي اين پژوهش‌ها را نيز نشان مي‌دهد و البته در يك نماي جزئي ايرادهايي كه اصولا تحقيقات علوم اجتماعي به‌خصوص آسيب‌هاي اجتماعي در يك بازه زماني مشخص، بازنمايي مي‌كند.
ايرادهايي كه گروه تحقيقاتي عقيل دغاقله در زمينه پژوهش‌هاي ونداليسم در 10 سال اخير به آن رسيده‌اند بدين قرار است كه اصولا روش‌هاي تحقيق با موضوع ونداليسم تناسب ندارد. نمونه‌هاي انتخاب شده به روش دقيق انتخاب نشده‌اند و حجم اندك نمونه‌ها امكان تعميم اين يافته‌ها را كمتر مي‌كند. مطالعات صورت گرفته به بررسي متغيرها در سطح فرد پرداخته‌اند و هيچ كدام از پژوهش‌ها توجهي به متغيرها در سطح كلان نداشتند.
مهم‌ترين يافته‌هاي پژوهشي
در 8 پژوهش مورد بررسي بر وجود خلأهاي قانوني و در مجموع قوانين موجود توجه ويژه شده است. قوانين در اين خصوص چندان سخت‌گيرانه نبوده و امكان سوءاستفاده افراد از اين خلأ‌ها وجود دارد و البته افراد و بالاخص جوانان و نوجواناني كه علي‌العموم دست به اين اقدامات مي‌زنند، چندان از تبعات قانوني كنش و عمل خود مطلع نيستند.
عمده وندال‌ها از پايگاه اقتصادي و اجتماعي پاييني برخوردار هستند و بالغ بر 70درصد وندال‌هاي تحت مطالعه پايگاه اقتصادي- اجتماعي پاييني دارند.
وندال‌ها احساس اجحاف بيشتري مي‌كنند و اين تصور را دارند كه بيشتر مورد تبعيض قرار گرفته‌اند. در 5 مطالعه، احساس اجحاف مورد بررسي قرار گرفته و در هر 5 مطالعه نقش احساس اجحاف در رفتارهاي ونداليستي ثابت شده است.
پژوهش‌هاي انجام شده نشان مي‌دهد كه وندال‌ها حس انتقامجويي و خصومت شديدي نسبت به جامعه دارند و درصد قابل توجهي از وندال‌ها تحت‌تأثير انگيزه انتقامجويي اقدام به چنين اعمالي مي‌كنند.
تمايل به رفتارهاي پرخاشگرانه و احساس ناكامي، احتمال رفتارهاي ونداليستي را بيشتر مي‌كند.
در بروز رفتار ونداليستي برخي متغيرها نقش تشديد‌كننده را دارند. ضعف در كنترل‌هاي محيطي، تراكم جمعيت و وجود نشانه‌هاي ونداليسم جزو اين متغير‌هاست.
در بخش نتيجه‌گيري و پيشنهادها اين پژوهش به نكات قابل توجهي اشاره شده است:
به اعتقاد محققين اين پژوهش راه‌حل كليدي در كاهش رفتارهاي ونداليستي در سطوح كلان تعريف مي‌شود كه مهم‌ترين آنها كاهش شكاف طبقاتي و رفع محروميت است.
كنترل متغيرهاي محيطي مانند از بين بردن و امحاي علائم تخريب‌هاي قبلي نقش بسزايي در كاهش رفتارهاي ونداليستي دارد. همچنين تعمير و ترميم خرابي‌هاي انجام شده در اسرع وقت ممكن، به‌شدت از احتمال تكرار اين رفتارها مي‌كاهد.
تشديد و تقويت كنترل‌هاي محيطي بالاخص در اماكني كه احتمال وقوع چنين رفتارهايي وجود دارد ضروري است.
ضعف در حوزه آمار و اطلاعات از ديگر نقاط ضعف است كه لازم است حداقل در شهرداري تهران سيستم مشخصي جهت جمع‌آوري و ثبت اطلاعات وجود داشته باشد.
تا زماني كه پديده ونداليسم در ميان مردم، رفتار ناشايست جلوه نكند نمي‌توان از جنبه بازدارنده نظارت جامعه استفاده كرد. بنابراين اطلاع‌رساني درخصوص پديده ونداليسم و آشنا ساختن شهروندان به ابعاد اين پديده و همچنين تأكيد بر تبعات منفي و مخرب آن مي‌تواند مؤثر باشد.
اطلاع‌رساني به شهروندان بالاخص در مناطق پايين شهر و آگاه‌ساختن آنها از عواقب حقوقي سنگين رفتارهاي ونداليستي و جرم بودن آن مي‌تواند نقش بازدارنده‌اي در كنترل رفتارهاي ونداليستي داشته باشد. مي‌توان بدين‌منظور باجه‌هاي تلفن را در مجاورت اماكن تجاري نصب كرد.
حتي مي‌توان نگرش شهروندان به رفتارهاي ونداليستي را تشديد كرد تا جامعه به وندال‌ها به‌عنوان مجرم فاقد تحصيلات و فرهنگ شهروندي نگاه كنند.
ترويج و تأكيد بر وجود نظارت‌هاي بيروني و احتمال يافتن و شناختن وندال‌ها، تدوين، تكميل و تصحيح قوانين موجود در زمينه رفتارهاي تخريب‌گرايانه، مشاركت اجتماعي شهروندان در زمينه زيباسازي شهري، تدوين و ارائه برنامه‌هاي آموزشي براي مدارس و دانش‌آموزان مقطع دبيرستان درخصوص معرفي اين پديده و آسيب‌هاي آن و همچنين استفاده از مصالح محكم براي اموال عمومي مي‌تواند بر كاهش روند ونداليسم و هزينه‌هاي آن كمك كند.
شكستن وسايل روشنايي معابر و جاده‌ها و اماكن عمومي، شكستن صندلي پارك‌هاي عمومي، كندن و ويران ساختن علائم راهنمايي و رانندگي كه به‌منظور حفاظت جان عابرين و مسافرين و رانندگان نصب شده و پاره كردن روكش صندلي وسايل نقليه عمومي و… سالانه ميليون‌ها تومان خسارت به جامعه وارد مي‌كند. اما بايد توجه داشت كه هر رفتار ونداليستي ريشه‌اي در احساس حقارت، اجحاف و شكست دارد و نمي‌توان آن را فقط ناشي از هيجانات غيرقابل كنترل دانست. اگر جواني در استاديوم ورزشي با پرتاب كردن شيء به درون زمين اعتراض مي‌كند بايد عميق‌تر به ريشه‌هاي رفتار او نگاه و كنكاش كرد تا جلوي رفتار مخرب او با روش‌هاي كم‌هزينه‌تر گرفته شود.
زهرا رفيعي
]]>