سرمايه‌هاي اجتماعي آرام‌آرام فراموش مي‌شوند
مهندسي ارزش چيست ؟
می 27, 2011
تبدیل سرمایه اجتماعی به سرمایه اقتصادی
می 27, 2011
تضعيف هنجارهاي اخلاقي و اعتماد اجتماعي، يكي از مهم‌ترين آسيب‌هاي اجتماعي كشور است. نتيجه يك پژوهش نشان مي‌دهد كه 6/80درصد از مردم پول و پارتي را براي احقاق حق خودشان ضروري مي‌دانند و تنها 3/8درصد مردم به اجراي مساوي قانون اعتقاد داشته‌اند. از اين نظر مي‌توان چنين برداشت كرد كه شاخص‌هايي چون اميد به آينده، قابل اعتماد بودن و يا منصف بودن افراد جامعه در وضعيت مطلوبي قرار ندارد. رواج و رسميت يافتن دروغ در مناسبات فردي و اجتماعي، سوءظن، فردگرايي، تضعيف بنيان‌هاي اجتماع، تظاهر و ريا، قانون گريزي، رابطه گرايي، عوام زدگي و عوام فريبي، تملق و گزافه گويي، نشانه‌هايي از بحران اخلاقي و نبود اعتماد در جامعه است. اينها جملاتي است كه رئيس هيات امناي مؤسسه «رحمان» با استناد به نتايج يك پژوهش رسمي بر زبان راند. او كه مهم‌ترين دغدغه و نگراني‌هايش افزايش‌شاخص‌هاي آسيب‌هاي اجتماعي در كشور است، معتقد است اختلالات رواني و افسردگي در جامعه ايراني دومين رتبه بيماري‌ها را از نظر تحميل هزينه‌هاي بهداشتي، رواني و اجتماعي و اقتصادي دارد.
همچنين پرخاشگري رو به افزايش است به‌طوري كه 50درصد جرائم به‌علت خشونت رخ مي‌دهد. ميزان خودكشي در برخي استان‌ها از جمله گلستان، كهكيلويه و بوير احمد و به‌ويژه استان ايلام تا 37 مورد در هر صد هزار نفر جمعيت كشور را شامل مي‌شود. اين در حالي است كه بالاترين شاخص خودكشي در جهان در كشورهاي آمريكاي لاتين مشاهده شده كه 25 مورد در هر يكصدهزار نفر است.مجموعه اين شرايط، گروهي از مديران و دانشگاهيان كشور را از سال1385بر آن داشت تا تلاش‌هايي را براي پيشگيري، كاهش و كنترل آسيب‌هاي اجتماعي در ايران آغاز كنند. تلاش‌هايي كه درنهايت به شكل‌گيري يك سازمان مردم‌نهاد با عنوان «رحمان» منجر شد. اما چرا كار و تلاش در حوزه آسيب‌هاي اجتماعي؟ به هر حال هر جامعه‌اي متناسب با مسائل و تنگناهاي دوران‌گذار خويش با‌گونه‌هاي مختلفي از آسيب‌هاي اجتماعي روبه‌رو است اما جامعه ما به‌دليل بافت جوان و شتاب و در هم تنيدگي تغييرات گوناگون اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي و سياسي با صورت‌هاي خاص و گستره‌اي از مشكلات و مسائل اجتماعي مواجه است.
از سويي آسيب‌ها و بحران‌هاي اجتماعي مي‌تواند كه به تضعيف بنيان خانواده، فرار مغزها، گسترش فرهنگ ريا، چاپلوسي و دروغ، فساد و ناكارآمدي و… منجر شود و تهديدهايي جدي را در جامعه برجسته سازد. از سوي ديگر مسائل حادي چون فقر، اعتياد، بيكاري، فحشا، سرقت، خشونت، جرم و جنايت، طلاق و حاشيه نشيني و تراكم انحرافات اجتماعي، سلامت جامعه را تهديد مي‌كند. اين آسيب‌ها موجب از بين رفتن فرصت‌هاي پيشرفت و ظرفيت‌ها و توانايي‌هاي فراوان فردي و اجتماعي در جامعه مي‌شود.بررسي عوامل فرهنگي و زمينه‌هاي موجد اين قبيل تهديد‌ها و بحران‌ها نشان‌مي‌دهد كه نهادهاي اجتماعي رسمي و غيررسمي مي‌توانند در كار تغيير و بهبود شاخص‌هاي فرهنگي و اجتماعي و يا بالعكس تخريب آنها، بيشترين تاثير را داشته باشند. در عين حال نهادها و سازمان‌هاي غيردولتي، به‌ويژه اگر با نگاه علمي و آينده نگر در سطح ملي به بررسي ريشه‌هاي آسيب‌هاي اجتماعي بپردازند مي‌توانند در واكاوي، پيشگيري و كاهش آنها نقشي مؤثر و پردامنه داشته باشند.
وقتي سرمايه اجتماعي فراموش مي‌شود در ايران از تاسيس مؤسسه مطالعات و تحقيقات اجتماعي دانشگاه تهران در سال1377 تاكنون پژوهش‌ها و كوشش‌هاي مختلف علمي به‌طور گسترده انجام گرفته است. در سال‌هاي اخير نيز انجمن‌هاي مختلف علمي و مؤسسات مردم نهاد و مدني براي حمايت از آسيب ديدگان حوادث، بيماري‌ها و آسيب‌هاي اجتماعي به‌وجود آمده‌اند اما همچنان براي هر گونه كار خير در مقياس‌هاي كوچك و بزرگ البته با نگاهي علمي و انسان‌دوستانه و توانايي بخش احساس نياز مي‌شود. در برنامه‌هاي توسعه پس از انقلاب، آسيب‌هاي اجتماعي از زواياي مختلف مطرح شده است. نقطه عطف اين توجه در برنامه سوم توسعه است كه اشاره به فقر و بيكاري، تورم، اعتياد، خودكشي، طلاق، جرائم و اختلالات رواني و نيز ضرورت تصويب قانون نظام جامع تامين اجتماعي را مورد تاكيد قرار داده است. در برنامه چهارم نيز بر لزوم توجه به سرمايه اجتماعي با توجه به نقشي كه در كاهش آسيب‌ها دارد تاكيد شده و دولت‌ها موظف شده‌اند طي ارزيابي‌ها و مطالعات دقيق، هر دو سال يك بار، وضعيت سرمايه اجتماعي كشور را گزارش كنند. اما هنوز گزارشي رسمي در اين زمينه منتشر نشده است.
رئيس هيأت امناي مؤسسه رحمان به 4كميسيون تخصصي مؤسسه با عنوان‌هاي سلامت روان و اعتياد، فقر و حاشيه نشيني، اوقات فراغت و بيكاري و كارآفريني اشاره مي‌كند كه 18طرح بزرگ را در دست مطالعه و اجرا دارد. بررسي وضعيت سلامت روان كشور و تحليل علل و عوامل آن، كنترل و پيشگيري از خشم و خشونت در يكي از مناطق شهر تهران، فرا تحليل مطالعه درباره اوقات فراغت در 10 سال اخير در ايران، تاثير‌گذاري نحوه گذران اوقات فراغت بر كيفيت زندگي در شهر تهران، بررسي وضعيت نيازها و چشم‌انداز‌هاي مدني ايران در حوزه آسيب‌هاي اجتماعي، تحليل و نقد وضعيت موجود آسيب‌هاي بيكاري تنها بخشي از كارهاي مطالعاتي در دست اجرا در كميسيون‌هاي تخصصي است. وي در ادامه توضيح بيشتري درباره فعاليت‌هاي كميسيون فقر و حاشيه‌نشيني مي‌دهد: « در همين رابطه چند طرح در باره فقر و حاشيه‌نشيني داريم. مثلا يكي از آنها ماخذشناسي و جمع بندي مطالعات انجام شده درخصوص اسكان غيررسمي است. مطالعات زيادي در اين‌باره صورت گرفته و پايان‌نامه‌هايي نيز وجود دارد. خود شهرداري‌ها هم بررسي‌هايي را انجام داده‌اند. ولي ما به يك جمع بندي در باره كل پژوهش‌هاي انجام يافته نياز داريم. اين مسئله مي‌تواند به رويكرد‌هاي بعدي ما درخصوص حاشيه نشيني كمك كند. يا فراتحليل وضعيت اجتماعي شهر تهران در 10 سال اخير از ديگر طرح‌هايي است كه در اين كميسيون در دست اجرا داريم. كه طرح بزرگي به شمار مي‌رود.» اما اينجا نكته ديگري پيش مي‌آيد كه به اجرايي شدن اين طرح‌هاي بر مي‌گردد. كارهايي كه بعضا بسيار بزرگ، وقت‌گير و هزينه‌بر است.
فعاليت‌هايي كه شايد دولت‌ها با منابع مالي فراوان و نيروهاي زياد و دستگاه‌هاي عريض و طويل هم به سختي از عهده آن بر بيايند. وي توضيح مي‌دهد: «سازمان‌هاي غيردولتي معمولا نهادهاي واسط هستند و سعي مي‌كنند شكاف‌هايي را كه در جامعه وجود دارد پر كنند. تركيب اعضاي رحمان در هيات امنا و كميسيون‌هاي تخصصي به شكلي است كه اين كار قابل انجام است. يعني تلاش مي‌كنيم با بهره‌گيري از كارشناسان بخش‌هاي مختلف دولتي و غيردولتي و مراكز علمي و با پژوهش و تحقيق زمينه‌ها و ريشه‌هاي مسائل را مورد مطالعه قرار دهيم و از نتايج آن پيشنهاد‌هايي در سطح راهبرد‌ها، سياست‌ها و برنامه‌هاي كاربردي به دولت، دستگاه‌هاي مختلف و جامعه و گروه‌هاي آسيب‌پذير ارائه دهيم. در واقع چنين نقشي براي خودمان قائل هستيم. البته در ماموريت‌هايي كه براي مؤسسه پيش‌بيني شده است ظرفيت‌سازي از طريق ايجاد شبكه‌هاي اجتماعي و ارتباط گرفتن با نهادهاي مدني و نهادهاي خيريه مختلفي كه در اين زمينه فعاليت مي‌كنند نيز پيش‌بيني شده است. به اين معني كه تلاش خواهيم كرد تا به اين مؤسسه‌ها نيز كمك شود تا از طريق استفاده از دستاوردهاي علمي و پژوهشي، از توانمندي بالاتري برخوردار شوند.»
http://www.hamshahrionline.ir/News/?id=95526
